Fentanyl là thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid, thường được sử dụng phổ biến sau phẫu thuật. Thuốc có chức năng tương tự như Morphine nhưng lại có hiệu quả hơn gấp 100 lần. Người bệnh chỉ được phép sử dụng Fentanyl khi có đơn từ bác sĩ.
Mục Lục
Thông tin tham khảo Fentanyl
- Fentanyl là loại thuốc bằng nha phiến cực mạnh cho nên người bệnh chỉ được phép sử dụng Fentanyl khi có đơn từ bác sĩ.
- Fentanyl được kê toa cho những trường hợp đau không chịu đựng nổi và đau sau khi giải phẫu, đau đớn khủng khiếp.
- Tên quốc tế: Fentanyl.
- Loại thuốc: Thuốc giảm đau nhóm opioid.
- Dạng thuốc và hàm lượng:
- Thuốc tiêm fentanyl citrat; thuốc tiêm phối hợp fentanyl với droperidol.
- Ống tiêm 2 ml, 5 ml, 10 ml, 20 ml (50 microgam/ml); lọ 20, 30 và 50 ml (50 microgam/ml).
- Ống tiêm 2 ml chứa 50 microgam fentanyl và 2,5 mg droperidol/ml.
Dược lực học
- Nhóm thuốc điều trị: Fentanyl là thuốc giảm đau thuộc nhóm Opioid có thể sử đụng như một thuốc giảm đau bổ sung trong gây mê tổng quát.
- Fentanyl là chất chủ vận trên thụ thể μ. Hoạt động chủ vận trên các thụ thể δ- và κ- cũng tương tự như Morphin. Một liều 100 microgram (2 ml) có tác động giảm đau tương đương với 10 mg Morphin. Fentanyl có tác động nhanh ngay từ đầu. Tác dụng giảm đau tối đa và tác động làm suy hô hấp xảy ra trong vòng ít phút.
- Thời gian tác động trung bình của tác dụng giảm đau là 30 phút sau khi tiêm liều đơn 100 microgram. Mức độ giảm đau tùy thuộc vào liều dùng và có thể điều chỉnh theo mức độ đau trong quá trình phẫu thuật.
Dược động học
- Sau khi tiêm qua đường tĩnh mạch, nồng độ Fentanyl trong huyết trong giảm nhanh. Sự phân bố của Fentanyl chia làm ba giai đoạn với các thời gian bán hủy vào khoảng 1 phút, 15 phút va 6 giờ.
- Khoảng 80 – 85 % Fentanyl gắn kết với các protein huyết tương Tentanyl được nhanh chóng chuyển hóa chủ yếu ở gan, phần lớn do quá trình khử N-alkyl oxi hóa. Độ thanh thải vào khoảng 0.5 l/ giờ/ kg. Khoảng 75% của liều sử dụng được đào thải trong vòng 24 giờ. Chỉ 10% của liều được đào thải dưới dạng không đổi.
Công dụng của thuốc Fentanyl
- Thuốc Fentanyl dùng trong giảm đau kiểu an thần và hỗ trợ an thần trong gây mê.
- Giảm đau tác dụng ngắn thuộc nhóm Opioid được dùng giảm đau ở phòng chăm sóc tích cực đối với các bệnh nhân được hỗ trợ thông khí.
- Thuốc Fentanyl dùng trong giảm đau gây mê tổng quát có luồn ống khí quản và thông khí ở bệnh nhân.
- Fentanyl tác động rất nhanh trong cơ thể người tác động lên hệ thần kinh trung ương cũng giống như các loại thuốc thuộc họ nha phiến khác như bạch phiến và morphine
- Fentanyl phản ứng nhanh có thể gây cho bạn ngưng thở nhanh hơn các loại ma tuý khác
Chống chỉ định
Thuốc Fentanyl chống chỉ định đối với bệnh nhân:
- Mẫn cảm với Fentanyl, mẫn cảm với bất cứ thành phần nào của thuốc, chống chỉ định với thuốc có các tác dụng tương tự như Morphin
- Nhược cơ năng.
- Trẻ em dưới 2 tuổi.
- Giảm lưu lượng máu và giảm huyết áp.
- Tăng áp lực nội sọ và chấn thương não.
- Fentanyl được sử dụng chủ yếu dưới dạng tiêm hoặc truyền tĩnh mạch chỉ cần nhấn nút qua đường truyền tĩnh mạch
- Đang dùng kết hợp với các thuốc ức chế MAO
- Suy hô hấp không có thông khí nhân tạo.
- Không sử dụng hai tuần sau khi ngưng sử dụng các thuốc ức chế MAO.
- Tuy nhiên Fentanyl là thuốc giảm đau mạnh, áp da Fentanyl chỉ phù hợp với bệnh nhân dung nạp tốt Fentanyl hoặc opioid khác.
- Fentanyl có dưới nhiều dạng bao gồm thuốc chích, kẹo ngậm và miếng dán da. Fentanyl được kê toa thông thường nhất là thuốc dán vào da để tiết ra chậm làm dịu các cơn đau dữ dội trong 72 giờ.
Một số lưu ý khi sử dụng miếng dán Fentanyl
- Vệ sinh sạch sẽ vùng da trước khi dán như rửa bằng nước để da khô ráo và dán lên
- Bề mặt dán Fentanyl là vùng da không phẳng như: ngực, lưng
- Sử dụng miếng dán ngay sau khi bóc bao bì.
- Ấn miếng dán khoảng 30 giây để đảm bảo miếng dán được bám chặt, đặc biệt xung quanh rìa
- Không sử dụng các dung dịch dầu, xà phòng vệ sinh vùng da cần dán miếng Fentanyl.
- Thuốc mua trực tuyến không an toàn.
- Không sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác nếu như không có chỉ định của bác sĩ
- Người bệnh cần được theo dõi trong vòng 24h khi xảy ra bất cứ tác dụng phụ nào sau khi gỡ bỏ miếng dán
- Sau khi đã gỡ bỏ miếng dán người bệnh có thể xảy ra tình trạng suy hô hấp
- Người bệnh có thể bị bệnh phổi mãn tính khi sử dụng Fentanyl.
- Nghiện thuốc
- Bệnh nhân có khối u não nên lưu ý khi sử dụng
- Thuốc nên được hạn chế sử dụng với bệnh nhân mắc bệnh thận.
- Bệnh nhân bệnh tim cũng cần thận trọng khi sử dụng thuốc.
- Thuốc nên được hạn chế sử dụng với bệnh nhân mắc bệnh gan
- Chú ý Fentanyl không có tác dụng trong việc kiểm soát cơn đau cấp và hậu phẫu.
- Phụ nữ có thai và cho con bú không nên dùng Fentanyl do thuốc này được bài tiết qua sữa mẹ
- Đối tượng người già và trẻ nhỏ cũng cần thận trọng khi sử dụng thuốc.
- Fentanyl có thể gây nên những tác động đến vận hành máy móc khả năng lái xe của người bệnh.
- Thuốc Fentanyl có thể gia tăng tình trạng suy hô hấp do thuốc tác động hệ thần kinh trung ương.
Tác dụng phụ
- Rối loạn bạch huyết và máu
- Rối loạn hệ miễn dịch
- Rối loạn tâm thần: Việc sử dụng Fentanyl trong thời gian dài có thể làm phát triển sự dung nạp.
- Rối loạn thị giác: Co đồng tử, nhiễu loạn thị giác.
- Rối loạn tim: Ngưng tim, chậm nhịp tim.
- Rối loạn hệ thần kinh: Chóng mặt, sảng khoái, buồn nôn, nôn mửa.
- Hiếm: Cơn động kinh não.
- Rối loạn mạch: Giảm huyết áp, đặc biệt ở các bệnh nhân giảm lưu lượng máu.
- Rối loạn hô hấp, ngực và trung thất: Suy hô hấp, co thắt thanh quản, phù phổi, co thắt phế quản.
- Rối loạn đường tiêu hóa:Táo bón, nắc cục.
- Rối loạn gan mật: Co thất cơ thắt Oddi.
- Rối loạn mô da và biểu bì: : Ngứa, mày day.
- Rối loan cơ xương, mô liên kết và xương: Cứng cơ, động tác giật rung cơ.
- Rối loạn thân và hệ tiết niệu: bí tiểu đặc biệt ở các bệnh nhân bị phì đại tuyến tiền liệt, tăng trương lực cơ ở niệu quản
- Rối loạn toàn thân và tại chỗ tiêm truyền: Triệu chứng ngưng thuốc, đổ mồ hôi.
- Để giúp tránh bị quá liều: Người bệnh chỉ nên sử dụng thuốc như được kê toa, không dùng chung với các thuốc khác. Fentanyl nguy hiểm nếu sử dụng chung với rượu, thuốc chống trầm cảm hay thuốc chống lo âu thuốc ngủ
Tương tác
Một số thuốc có thể tương tác với fentanyl khi dùng chung:
- Nelfinavir
- Atazanavir
- Boceprevir
- Cobicistat
- Lopinavir
- Mifepristone
- Saquinavir
- Telaprevir
- Naltrexone
- Ritonavir
Tình trạng sức khỏe ảnh hưởng đến thuốc fentanyl như các bệnh:
- Chậm nhịp tim
- Gặp vấn đề khi thở hoặc thở khó
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD
- Vấn đề về nhịp tim như kéo dài khoảng QT
- Tiền sử chấn thương đầu
- Bệnh tim
- Tăng huyết áp
- Tiền sử u não
- Bệnh thận
- Hạ kali máu
- Bệnh gan
- Hạ magie máu
Báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khi dùng thuốc này.
Nguồn tham khảo
Thuốc Fentanyl cập nhật ngày 26/01/2021: https://www.drugs.com/illicit/fentanyl.html
Thuốc Fentanyl cập nhật ngày 26/01/2021: https://vi.wikipedia.org/wiki/Fentanyl
Bác sĩ Võ Lan Phương tốt nghiệp Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh năm 2013. Dược sĩ từng có thời gian công tác tại Bệnh viện đại Học Y dược Tp. HCM trước khi là dược sĩ, tư vấn sức khỏe tại Healthy ung thư.
Sở trưởng chuyên môn:
Chuẩn đoán điều trị cho bệnh nhân ung bướu
Nắm vững chuyên môn ngành dược.
Tư vấn dinh dưỡng, sức khỏe.
Có kinh nghiệm trên 6 năm chẩn đoán và kê đơn.
Kỹ năm nắm bắt và cập nhật các thông tin mới liên quan đến hoạt chất, tá dược, máy móc ngành dược ở Việt Nam và thế giới.
Kỹ năng thực hiện nghiên cứu sản phẩm thuốc
Tinh thần làm việc có trách nhiệm, cẩn thận, tỉ mỉ và chính xác.
Đọc và hiểu thông thạo tiếng anh ngành dược.
Kinh nghiệm kê đơn điều trị với các loại thuốc đặc trị, điều trị ung thư
Quá trình công tác:
2013-1015: Bác sĩ tại Bệnh viện đại học y dược.
2015 – Đến nay: Bác sĩ, chuyên viên tư vấn sức khỏe, tư vấn thông tin về các loại thuốc đặc trị , điều trị ung bướu tại Healthy ung thư.
Bác sĩ Võ Lan Phương luôn nhiệt tình, niềm nở hết mình vì bệnh nhân sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc về sức khỏe, các dòng thuốc thông dụng, thuốc kê đơn, thuốc đặc trị.
